1.0 Pengenalan
Perang Dunia Kedua telah memakan masa hampir
selama enam tahun dan dianggarkan mengorbankan nyawa sejumlah 61 juta orang
termasuklah tentera dan orang awam. Rusia mengalami jumlah kehilangan jiwa yang
terbesar berbanding negara-negara lain dengan anggaran hampir 25 juta kematian,
diikuti oleh China dengan 11 juta, dan Jerman seramai 7 juta.
Perang Dunia Kedua adalah peperangan yang paling
meluas dan mengakibatkan paling banyak kerosakan dalam sejarah dunia moden.
Perang Dunia Kedua membabitkan kebanyakan negara dunia, dengan pertempuran di
beberapa medan utama berlaku secara serentak, dan mengorbankan sekitar 50 juta
nyawa. Peperangan Dunia II ini kebanyakan membabitkan Kuasa Bersekutu (perikatan
negara-negara Komanwel, Perancis, Amerika Syarikat, Kesatuan Soviet, dan China)
serta Kuasa Paksi (perikatan negara-negara Jerman, Itali, dan Jepun).
Kebanyakan pertempuran berlaku di Medan Eropah Perang Dunia Kedua medan
Atlantik dan di sekitar Eropah, dan dalam Peperangan Pasifik di Pasifik dan
Asia Timur.
Perang Dunia Kedua mencatatkan sejarah penting
apabila serangan dari udara memainkan peranan utama buat pertama kalinya.
Malah, operasi pertempuran pertama dalam Perang Dunia Kedua merupakan serangan
bom Jerman terhadap Poland, sementara operasi pertempuran terakhir adalah
serangan bom atom Amerika terhadap Nagasaki. Peperangan ini juga melihat
Amerika Syarikat keluar daripada dasar mengasingkan diri, kemusnahan dan
kebangkitan semula Jerman dan Jepun sebagai kuasa industri utama, dan
kemunculan Amerika Syarikat dan Kesatuan Soviet sebagai kuasa besar dunia.
Peperangan ini juga secara langsung membawa kepada penubuhan Pertubuhan
Bangsa-Bangsa Bersatu, yang ditubuhkan oleh Kuasa Bersekutu yang menang
agarpertelingkahan yang sebegitu besar dan menjahanamkan tidak akan berlaku
lagi buat selama-lamanya.
1.1 Kependudukan Jepun di Asia Tenggara
Dalam esei ini, kita akan membincangkan
kesan semangat nasionalisme dikalangan masyarakat di beberapa negara Asia
Tenggara sahaja iaitu Tanah Melayu dan Indonesia.
Jepun mengembangkan sayap kependudukannya
di Asia Tenggara kerana beberapa faktor iaitu seperti kronologi dibawah:
a). Kebangkitan Meiji (1868) telah membawa pemodenan negara Jepun
terutama dan segi ekonomi.
b). Tujuan Jepun menawan Asia Tenggara ialah:
(i) Mengatasi masalah kekurangan kawasan
pertanian untuk menampung keperluan
penduduk yang semakin bertambah.
(ii) Mendapatkan bekalan bahan mentah untuk
perkembangan perusahaan.
(iii) Amerika Syarikat telah melancarkan sekatan
ekonomi ke atas Jepun.
c). Jepun menggunakan slogan “Asia untuk Asia” dan
“Kemakmuran Bersama Asia Timur Raya”.
d). Antara tindakan agresif yang dilancarkan Jepun
ialah:
(i) 1931 — Jepun menawan
Manchuria.
(ii) 1937 — Jepun menyerang
China.
(iii) 1940 — Jepun menyerang
Indochina.
e). Pada 7 Disember 1941, tentera Jepun telah
mengebom Pearl Harbour.
2.0 Dasar pemerintahan Jepun di Asia Tenggara
Pentadbiran Jepun di Tanah Melayu dan
Indonesia adalah bercorak ketenteraan. Kuasa tertinggi bagi Tanah Melayu ialah
Jeneral yang berpusat di Singapura. Manakala kuasa tertinggi di Indonesia berpusat di Jawa. Jepun telah
menyatukan Sabah, Sarawak, dan Brunei di bawah satu unit pentadbiran yang dikenali sebagai Borneo Utara. Manakala
Jepun mentadbir Indonesia dengan membahagikan pentadbiran kepada 3 unit iaitu Sumatera, Jawa dan
Madura, Kalimantan dan Indonesia Timur.
Dasar penjepunan dilaksanakan untuk
menghapuskan pengaruh Barat di Asia Tenggara seperti penggunaan bahasa Jepun di
sekolah-sekolah dan menaikkan bendera Jepun. Dari aspek ekonomi pula Jepun turut memperkenalkan sistem ekonomi
kawalan untuk menggantikan sistem ekonomi usahaniaga bebas[1].
3.0 Reaksi masyarakat Asia Tenggara terhadap pemerintahan Jepun
a) Rakyat di Tanah Melayu dan Indonesia mengalami
penderitaan kerana dasar penjajahan British, Belanda dan Jepun yang menindas
rakyat tempatan.
b) Zaman pendudukan Jepun menyebabkan imej kuasa
Barat mula merosot.
c) Jepun telah mengawal pergerakan rakyat dengan mengadakan kawalan terhadap
media massa.
d) Jepun turut membubarkan Kesatuan Melayu Muda
(KMM). Pemimpinnya iaitu Ibrahim Haji
Yaacob hanya dibenarkan bergerak di dalam Pertubuhan Giyu Gan atau Pembela Tanah Air (PETA).
e) Ibrahim Haji Yaacob telah menubuhkan
Kesatuan Rakyat Indonesia Semenanjung (KRIS) untuk membina perpaduan dan
menunjukkan rasa kecewa terhadap pemerintahan Jepun.
4.0 Kesan pemerintahan Jepun di Asia Tenggara
Kependudukan Jepun di Asia Tenggara amat
dirasai oleh rakyat Tanah Melayu dan Indonesia berbanding Filipina, Brunei dan
negara-negara Asia Tenggara yang lain. Impak kependudukan Jepun walaupun dalam
masa 3 tahun 8 bulan telah memberi kesan kepada kebangkitan semangat kebangsaan
dikalangan penduduk Tanah Melayu dan Indonesia khasnya.
4.1 Ciri-ciri semangat kebangsaan (nasionalisme) di Asia Tenggara
Terdapat beberapa sifat nasionalisme yang
berlaku di Asia Tenggara. Pada peringkat awal nasionalisme adalah bersifat
penentangan terhadap penjajah yang datang sama ada oleh sami Buddha di Burma,
Pembesar di Tanah Melayu, vietnam, Jawa dan sumatera dan ketua Daerah di
Filipina[2].
penjajahan ini adalah kesan daripada keadaan politik yang kurang stabil di Asia
Tenggara .
Kemudian gerakan nasionalisme di Asia Tenggara adalah lebih teratur disebabkan
dengan lahirnya golongan yang berpendidikan yang menggunakan saluran yang lebih
baik dengan menyebarkan pemikiran mereka dengan menggunakan akhbar ataupun
dengan menggunakan majalah-majalah seperti Majalah al-Imam, Utusan Melayu, La
Solidaridad dan sebagainya. Golongan ini adalah mereka yang mendapat pendidikan
Barat ataupun memiliki pendidikan Arab. Mereka telah memahami budaya, ilmu
pengetahuan dan nilai hidup Barat dan
telah melihat perkembangan dunia luar. Mereka telah menghayati idea baru seperti
Liberalisme, Sosialisme, komunisme dan Demokrasi.
Semangat peningkatan kehidupan sama ada
sosial mahupun ekonomi menjadi agenda utama pada dua dekad abad ke 20. Politik
juga diberi perhatian yang lebih selain telah mula membuat tuntutan politik dengan
menerangkan persamaan hak untuk mendapatkan pendidikan[3].
Ia bukan saja melibatkan kaum lelaki tetapi jua kaum wanita sepertiman halnya
di Indonesia yang diperjuangkan oleh Raden Adjeng kartini .
Penentangan adalah dinamik, keras dan
berani menentang penjajah. kebanyakan golongan ini lebih ramai daripada
golongan guru, wartawan, penulis[4]
atau pegawai kerajaan yang kurang mendapat perhatian kerajaan tetapi telah
mendapat pendedahan daripada Jepun yang pernah menakluki Asia Tenggara.
Juga terdapat kegiatan nasionalisme
daripada golongan pendatang seperti Cina dan India yang memperjuangkan
mayarakat mereka. Kegiatan mereka adalah amat berbeza daripada kegiatan
nasionalisme tempatan. Kedatangan mereka
adalah untuk mencari pendapatan dan bukanlah untuk terus menetap di Asia Tenggara. Kelahiran warga tempatan
daripada masyarakat China ini mengubah pendirian ini menjadikan kegiatan mereka
tertumpu pada kemahuan mendapatkan kewarganegaraan di negara-negara
Asia Tenggara[5].
Ada juga nasionalisme yang bersifat
mementingkan agama seperti di Burma oleh golongan Sami Buddha[6].
4.2 Kesan pemerintahan Jepun di Tanah Melayu
Jepun mula menyerang Tanah Melayu pada 8
Disember 1941 dan dalam tempoh kira-kira 70 hari Jepun berjaya menguasai
seluruh Tanah Melayu apabila Ketua Turus Tentera Berikat iaitu Leftenan Jeneral
Percival menyerah kalah kepada Panglima Tentera Jepun iaitu Leftenan Jeneral
Yamashita Tomoyuki di Singapura pada 15 Februari 1942. Sejak itu, Tanah Melayu
ditadbir oleh pihak tentera Jepun sehingga 15 Ogos 1945. Walaupun pendudukan
Jepun hanya selama 3 tahun 8 bulan tetapi ia telah meninggalkan beberapa kesan
sama ada politik, ekonomi mahupun sosial terutama sekali ke atas semangat
kebangsaan ke atas masyarakat di Asia Tenggara khasnya di Tanah Melayu dan
Indonesia.
Kesan-kesan
a) Politik
Selepas
menguasai Tanah Melayu, Jepun menyusun semula pentadbiran dengan meletakkan
Tanah Melayu di bawah pentadbiran tentera yang dikenali sebagai Malaya Military
Administration (MMA) sesuai dengan keadaan peperangan ketika itu. Matlamat
utama MMA ialah untuk memulihkan ketertiban awam, mengeksploitasikan
sumber-sumber penting untuk menampung ekonomi perang dan menjamin bekalan yang
cukup bagi keperluan tenteranya di Tanah Melayu. Dalam menjalankan pentadbiran,
MMA dibantu oleh Polis Rahsia Jepun dan Badan Perisikan Jepun yang dikenali
sebagai Kempeitai Tekkikan dan Toko. Negeri-negeri Selat (NNS) ditadbir secara
langsung oleh Jepun manakala sistem kerajaan di negeri-negeri lain diteruskan
dan diletakkan di bawah kawalan langsung seorang Gabenor Jepun. Majlis Mesyuarat Negeri ditukarkan menjadi Majlis
Penasihat. Majoriti ahlinya adalah orang Jepun dan orang Melayu. Walau
bagaimanapun, kuasa sebenar berada di tangan Jepun. Untuk mendapat sokongan
orang Melayu, Jepun mengekalkan institusi Sultan sebagai pentadbir bersama-sama
dengan pihak Jepun.
Pada peringkat awal pendudukan Jepun,
Sumatera digabungkan dengan Tanah Melayu di bawah satu pentadbiran yang
berpusat di Singapura yang dikenali sebagai Shonan. Walau bagaimanapun,
penyatuan ini gagal dan Sumatera dipisahkan dari NNM daripada segi pentadbiran
pada tahun 1944.
Pendudukan Jepun telah mengakibatkan
kesedaran politik yang mendalam di kalangan penduduk Tanah Melayu terutamanya
orang Melayu. Hal ini dijelaskan oleh Yoji Akashi
dalam bukunya “The Japanese Military Administration in Malaya”.
Anthony Hill dalam bukunya “Division in Malaya”
menegaskan “The Japanese regime and its aftermath awakened for the first time
the political consciousness among the Malay People. They certainly developed
it, leading its solidarity and direction”. Manakala John Fustons dalam bukunya
“Malay Politic in Malaysia”
menegaskan yang pendudukan Jepun telah “politicize the Malay Peasantry to the
extent that they were available for mass mobilization immediately after the
war”.
Penderitaan
yang dialami dan propaganda Jepun “Asia untuk Asia”
telah membangkitkan kesedaran penduduk tempatan untuk berjuang menuntut
kebebasan politik dan kemerdekaan. Dalam menjalankan pentadbiran, Jepun lebih
mengutamakan orang Melayu kerana ia menganggap Tanah Melayu sebagai hak orang
Melayu. Dalam buku yang sama Yoji Akashi menjelaskan “In the early stage of
accupation, the MMA was obliged to regard the Malays as the rightful owner of Malaya while the Chinese and Indian as subordinate
races”. Orang Melayu diberi peluang memegang jawatan-jawatan pentadbiran
seperti Pegawai Daerah dan sebagainya. Dalam Majlis Penasihat bilangan ahli Melayu melebihi bilangan bangsa-bangsa
lain. Sebagai contoh, di Perak 14/20, di Negeri Sembilan 7/12 dan di Pahang
5/9. Pengalaman dalam pentadbiran yang diterima oleh orang Melayu telah memberi
keyakinan diri dan menyedarkan mereka bahawa orang Melayu mampu mentadbir
negeri mereka sendiri.
Dasar Jepun terhadap orang India agak
memuaskan kerana ia mengharapkan sokongan mereka dalam usaha untuk menjayakan
rancangan Jepun untuk menguasai India. Orang India digalakkan bekerjasama
dengan Jepun bagi membebaskan India daripada British. Mereka diminta
menganggotai Tentera Kebangsaan India (MIA) yang ditubuhkan oleh Jepun di Tanah
Melayu. Dengan tujuan mendapatkan sokongan orang India juga, Jepun menubuhkan
Kerajaan India Buangan yang dikenali sebagai Azad Hind di Singapura di bawah
pimpinan Subhas Chandra Bose. Dasar Jepun terhadap orang India telah
menimbulkan masalah dalam usaha untuk mewujudkan semangat kenegaraan di
kalangan orang India di Tanah Melayu.
Dasar orang Jepun terhadap orang Cina amat
berbeza daripada dasar mereka terhadap orang Melayu dan India. Selepas
menguasai Tanah Melayu mereka melakukan pembunuhan beramai-ramai dan lain-lain
kezaliman ke atas orang Cina. Keadaan ini berlaku kerana permusuhan di antara
Negeri Jepun dan Negeri China. Selain itu, Jepun marah kepada orang Cina di
Tanah Melayu yang telah membantu Negeri China semasa Jepun menyerang China
1937. Akibat daripada tindakan Jepun, ramai orang Cina melarikan diri ke dalam
hutan bagi mengelakkan penindasan Jepun dan seterusnya menganggotai Parti
Komunis Malaya (PKM). Dasar Jepun terhadap orang Cina dan India telah menebalkan
lagi semangat kecinaan dan keindiaan di kalangan orang Cina dan India di Tanah
Melayu.
Kekalahan British dengan begitu mudah
telah menjatuhkan maruah British dan telah melenyapkan “mitos superioriti” yang
menganggap kuasa Barat tidak boleh dikalahkan oleh kuasa Timur. Cara mereka
diusir oleh Jepun serta cara tawanan dilayan telah menjatuhkan lagi maruah
British. Kekalahan British menyedarkan penduduk tempatan bahawa mereka tidak
boleh bergantung kepada British untuk mempertahankan Tanah Melayu. Keadaan ini
menyedarkan penduduk tempatan supaya berusaha sendiri bagi mempertahankan
hak-hak dan kepentingan serta tanah air mereka.
Tindakan Jepun menyerahkan Negeri-negeri
Melayu Utara kepada Siam pada Ogos 1943 menyedarkan penduduk tempatan bahawa
Jepun tidak berminat untuk memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu. Jepun yang
dianggap sebagai pembebas yang akan membebaskan Tanah Melayu juga merupakan
kuasa penjajah. Apa yang berlaku sebenarnya ialah penjajahan British digantikan
dengan penjajahan Jepun malah penjajahan Jepun lebih kejam daripada penjajahan
British.
Permusuhan yang timbul dengan orang Cina
akibat pendudukan Jepun telah menyedarkan orang Melayu untuk bangun
memperjuangkan hak-hak kepentingan mereka sebagai bumiputera Tanah Melayu.
Jepun dengan nasionalis-nasionalis Melayu telah menimbulkan lagi semangat
nasionalisme. Jepun memberi sokongan kepada Kesatuan Melayu Muda (KMM) pimpinan
Ibrahim Yaacob. Ia juga telah menubuhkan Pasukan Tentera Sukarela (PETA) atau
Pembela Tanah Air yang lebih dikenali sebagai Giyu Gun di bawah pimpinan
Ibrahim Yaacob. Selepas menduduki Tanah Melayu, Jepun membebaskan
nasionalis-nasionalis yang dipenjarakan oleh British seperti Ibrahim Yaacob,
Ishak Haji Muhammad dan Ahmad Boestamam. Pembebasan telah membolehkan perjuangan
nasionalisme diteruskan.
Pendudukan Jepun telah memberi peluang
kepada PKM untuk berkembang. Ia mula mendapat sokongan ramai terutamanya
daripada orang Cina dan dianggap sebagai pelindung mereka daripada penindasan
Jepun. Apabila Tanah Melayu dikuasai Jepun, anggota-anggota PKM lari ke dalam
hutan untuk meneruskan perjuangan. Mereka telah menyertai Malayan Anti-Japanese
Union (MAJU) yang ditubuhkan oleh British. PKM seterusnya menubuhkan Tentera
Anti Jepun Rakyat Malaya atau Malayan People anti-Japanese Army (MPAJA). MPAJA
mendapat bantuan seperti senjata, makanan, ubat-ubatan dan latihan daripada
pihak Berikat terutamanya Pasukan 136. Pengalaman dalam peperangan di hutan dan
senjata yang diperolehi semasa pendudukan Jepun amat menguntungkan PKM terutamanya
dalam usaha untuk menjayakan matlamat mereka. Semasa pendudukan Jepun, mereka
menyerang hendap tentera Jepun dan menjalankan pengintipan bagi pihak British.
Selepas pendudukan Jepun, PKM muncul sebagai parti yang kuat dan teratur.
Mengenangkan jasa PKM membantu British menentang Jepun, ia diterima sebagai
parti yang sah sejak tahun 1945. Kegagalan untuk mencapai matlamat melalui
perlembagaan telah mendorong PKM melakukan pemberontakan bersenjata sejak 16
Jun 1948 bagi menjayakan matlamat mereka menguasai Tanah Melayu dan seterusnya
menubuhkan Republik Komunis Malaya.
Pendudukan Jepun telah mengakibatkan
munculnya kesedaran politik secara berparti dan berpersatuan di kalangan
penduduk Tanah Melayu selepas pendudukan Jepun. Di antara parti-parti yang
wujud ialah UMNO, MCA, MIC, API, AWAS, PKMM, Hizbul Muslimin dan sebagainya[7].
Idea kemerdekaan juga didapati akibat
daripada pendudukan Jepun. Kerana Jepun telah berjanji untuk memberi
kemerdekaan kepada Tanah Melayu di bawah lingkungan “Indonesia Raya”. Untuk
tujuan tersebut, Kesatuan Rakyat Indonesia Semenanjung (KRIS) telah ditubuhkan
pada Julai 1945. Rundingan telah diadakan di antara pemimpin Tanah Melayu iaitu
Ibrahim Yaacob dan Dr. Burhanuddin dengan pemimpin Indonesia iaitu Sukarno dan
Hatta untuk menjayakan matlamat kemerdekaan bersama. Rundingan diadakan di
Singapura pada 8 Ogos 1945 dan Taiping pada 12 Ogos 1945. Walau bagaimanapun,
KRIS gagal memperjuangkan kemerdekaan Tanah Melayu akibat daripada kekalahan
Jepun pada 15 Ogos 1945.
b) Ekonomi
Ekonomi dan taraf hidup rakyat Tanah Melayu mengalami kemerosotan semasa
pendudukan Jepun. Ekonomi Tanah Melayu yang bergantung kepada eksport bijih
timah dan getah mengalami kemerosotan kerana pengeluaran berkurangan akibat
peperangan dan juga kerana dasar “Bumi Hangus” yang diamalkan oleh British
dimana mereka telah merosakkan pokok-pokok getah, kilang-kilang,
lombong-lombong dan jentera perlombongan sebelum beundur dari Tanah Melayu bagi
mengekalkannya daripada jatuh ke tangan Jepun. Tanah Melayu juga telah putus
daripada pasaran antarabangsa bijih timah dan getah kerana Jepun mengharamkan
eksport keduanya kecuali Jepun.
Selain itu, Jepun juga mengeksploitasikan sumber-sumber yang diperlukan
di negeri Jepun terutamanya besi dan bauksit. Semasa pendudukan Jepun, Tanah Melayu mengalami kekurangan barang pengguna
khususnya tekstil dan makanan. Pada tahun 1943, Tanah Melayu hanya menghasilkan
37.5% daripada beras penduduknya. Walaupun Burma yang banyak menghasilkan beras
juga dikuasai oleh Jepun tetapi import beras dari Burma tergendala kerana
masalah peperangan. Beberapa langkah telah dijalankan atas arahan Jepun bagi
menambahkan pengeluaran beras Tanah Melayu.
Di antara langkah-langkah
tersebut ialah menggalakkan penanaman padi 2 kali setahun, memperkenalkan benih
padi daripada Taiwan, membuka tanah pertanian baru dan sebagainya. Walau
bagaimanapun, pengeluaran beras Tanah Melayu tetap tidak mencukupi untuk
keperluan penduduknya. Akibatnya penduduk Tanah Melayu terpaksa bergantung
kepada tanaman lain seperti jagung, pisang, ubi kayu dan sebagainya. Semasa
Jepun, Tanah Melayu mengalami inflasi kerana pengedaran wang kertas yang tidak
terkawal dan kekurangan barang pengguna terutamanya makanan.
Pada tahun 1945, pengedaran
wang kertas di Tanah Melayu berjumlah $4000 juta sedangkan sebelum pendudukan
Jepun pengedaran wang kertas hanya $200 juta. Kemusnahan sistem perhubungan dan
lain-lain infrastruktur yang tidak dibaiki oleh Jepun telah mengakibatkan
kemerosotan ekonomi Tanah Melayu. Walapun Jepun melaksanakan beberapa industri
seperti kilang kasut, tayar dan sebagainya, tetapi ia tidak mencapai kejayaan.
c) Sosial
Pendudukan Jepun telah
menimbulkan pelbagai penderitaan pada rakyat Tanah Melayu. Kekejaman polis
rahsia Jepun khususnya Kempeitai[8]
telah menambahkan lagi penderitaan rakyat Tanah Melayu terutamanya mereka yang
anti-Jepun seperti orang Cina. Ramai orang Cina telah dibunuh dan dizalimi oleh
Jepun menyebabkan mereka lari ke dalam hutan. Mereka tinggal di dalam hutan dan
menanam tanaman makanan untuk keperluan sendiri. Tidakan orang Cina telah
membawa kepada permulaan wujudnya masalah setinggan selepas Perang Dunia Kedua.
Semasa Jepun, terutamanya orang India telah dijadikan buruh paksa dan dihantar
ke sempadan Thai-Burma untuk membina jalan keretapi. Kekurangan makanan dan
penyakit menyebabkan ramai meninggal dunia sehingga jalan keretapi itu dikenali
sebagai “Jalan Keretapi Maut”. Kekurangan makanan terutamanya beras telah
menimbulkan pelbagai penyakit. Di antara penyakit yang banyak membawa maut
ialah malaria dan beri-beri. Masalah penyakit semakin serius kerana kekurangan
ubat lebih-lebih lagi bila ubat-ubat telah dirampas oleh tentera Jepun bagi
keperluan mereka di Tanah Melayu.
Pendudukan Jepun telah
mengakibatkan wujudnya permusuhan kaum di antara orang Melayu dengan orang Cina
akibat daripada dasar Jepun yang berbeza kepada kaum-kaum tersebut. Layanan
baik Jepun kepada orang Melayu telah menimbulkan kemarahan orang Cina. Malah
Jepun telah mengambil orang Melayu untuk dijadikan polis dan tentera dimana
mereka digunakan oleh Jepun untuk menentang MPAJA yang terdiri daripada orang
Cina. Tindakan orang Melayu menjadi pengintip Jepun telah menambah lagi
kemarahan orang Cina. Akibatnya selepas pendudukan Jepun, berlaku pergaduhan
kaum di antara orang Melayu dengan orang Cina terutamanya di Perak dan Johor.
Pendudukan Jepun telah menimbulkan semangat rajin dan berdikari di kalangan
orang Melayu seperti menghasilkan barang daripada daun nanas dan gula dari nira
kelapa. Pendudukan Jepun turut menimbulkan kesedaran orang Melayu terhadap
pentingnya pengajaran, dimana selepas perang sekolah-sekolah Melayu tumbuh
dengan pesatnya di seluruh negara.
4.3 Kesan pemerintahan Jepun di Indonesia
Jepun mula
menyerang Indonesia pada 14 Februari 1942 dan berjaya menguasainya pada 9 Mac
1942 apabila ketua turus tentera Berikat Leftenan Jeneral Ter Poorten menyerah
kalah kepada panglima tentera Jepun, Immamura Hitoshi. Selepas menguasai
Indonesia, Jepun membahagikan pentadbiran kepada 3 unit iaitu Sumatera, Jawa
dan Madura, Kalimantan dan Indonesia Timur. Jepun mengekalkan pentadbiran asas
Belanda dan memerintah melalui elit-elit yang berpengaruh seperti golongan
priyayi di Jawa. Dalam menjalankan pentadbiran, Jepun mempunyai matlamatnya
iaitu menghapuskan pengaruh Barat di kalangan rakyat Indonesia dan
mengeksploitasikan penduduk dan sumber Indonesia untuk kepentingan negera
Jepun. Jepun memerintah Indonesia sehingga 15 Ogos 1945. Walaupun pendudukan
Jepun berlangsung hanya 3 ½ tahun, tetapi ianya telah meninggalkan pelbagai kesan
terutamanya terhadap perkembangan nasionalisme Indonesia. J.M. Kahin dalam
bukunya “Nationalism dan Revolution In Indonesia” mendakwa pendudukan Jepun
telah mengukuhkan semangat nasionalisme dan mempercepatkan proses pencapaian
kemerdekaan.
Kesan-kesan
a.
Kekalahan Belanda
Kekalahan
Beland begitu mudah telah menjatuhkan maruah Belanda, lebih-lebih lagi Belanda
tidak memperlihatkan semangat untuk menentang Jepun. Cara mereka diusir oleh
Jepun dan cara orang tawanan dilayan oleh Jepun telah menjatuhkan lagi maruah
Belanda. Dalam tempoh 6 bulan selepas menduduki Indonesia, semua orang Belanda
yang masih berada di Indonesia telah dipenjarakan. Kekalahan ini telah
melenyapkan “mitos superioriti” yang dianggap kuasa Barat sukar dikalahkan.
Kekalahan Belanda juga menghilangkan keyakinan rakyat tempatan terhadap
kebolehan Belanda kerana Belanda gagal melindungi Indonesia. Perkembangan ini
menyedarkan rakyat Indonesia bahawa mereka juga mampu mengalahkan Belanda.
Akibatnya, perasaan anti penjajah khususnya anti-Belanda bertambah di kalangan
rakyat Indonesia.
b. Pembebasan
nasionalis
Selepas
menguasai Indonesia, Jepun telah membebaskan nasionalis-nasionalis yang telah
dipenjarakan oleh Belanda. Antara mereka ialah Sukarno, Hatta, Shahrir, Amir
Syarifuddin, Sartono dan lain-lain lagi. Pembebasan nasionalis membolehkan
perjuangan ke arah kemerdekaan diteruskan sama ada melalui kerjasama dengan
Jepun seperti Sukarno atau Hatta atau melalui gerakan bawah tanah seperti
Shahrir dan Amir Syarifuddin. Walaupun tindakan Jepun membebaskan nasionalis
bertujuan mendapat sokongan nasionalis dalam usaha untuk mengekal dan
mengukuhkan kedudukan Jepun tetapi langkah tersebut telah menguntungkan
perjuangan nasionalisme Indonesia.
c. Kerjasama
Jepun dengan nasionalis
Dalam
menjalankan pentadbiran, Jepun bekerjasama dengan nasionalis dengan tujuan
untuk mendapat sokongan nasionalis dalam usaha untuk mengeksploitasikan
penduduk serta sumber Indonesia bagi kepentingan negera Jepun. Nasionalis
seperti Sukarno dan Hatta telah diberi kebebasan bergerak dan berpidato ke
seluruh Indonesia. Kesempatan ini digunakan oleh nasionalis untuk menanamkan
semangat kebangsaan di kalangan rakyat Indonesia, khususnya perasaan anti
penjajah iaitu anti-Jepun dan anti-Belanda.
d. Peluang
pentadbiran
Kekalahan
Belanda telah meninggalkan kekosongan jawatan dalam pentadbiran. Oleh sebab
Jepun kekurangan pegawai pentadbir, maka rakyat Indonesia yang terpelajar telah dilantik memegang
jawatan-jawatan dalam pentadbiran. Pengalaman dalam pentadbiran telah memberi
keyakinan diri serta kesedaran terhadap kemampuan mereka untuk mentadbir negeri
sendiri. Selain itu, terdapat pegawai-pegawai Indonesia yang berselindung di
sebalik jawatan mereka dalam memperjuangkan nasionalisme Indonesia.
e. Bahasa,
bendera dan lagu
Dalam usaha
untuk menghapuskan pengaruh Barat, Jepun telah mengharamkan penggunaan bahasa
Barat khususnya Bahasa Inggeris dan Bahasa Belanda. Penggunaan Bahasa Jepun
digalakkan. Oleh sebab Bahasa Jepun tidak difahami oleh kebanyakan rakyat Indonesia,
maka penggunaan Bahasa Indonesia sebagai bahasa kebangsaan dipertingkatkan.
Langkah tersebut telah mewujudkan perpaduan di kalangan rakyat seluruh
Indonesia. Tindakan Jepun membenarkan kibaran bendera merah-putih sebagai
bendera kebangsaan dan nyanyian lagu “Indonesia Raya” sebagai lagu kebangsaan
telah mengukuhkan lagu semangat nasionalisme rakyat Indoensia.
f. Penderitaan
Pendudukan
Jepun telah menimbulkan pelbagai penderitaan kepada rakyat Indonesia
terutamanya golongan petani[9].
Semasa pendudukan Jepun, rakyat Indonesia menghadapi kebuluran barangan
pengguna, penyakit, inflasi, kerana kezaliman pemerintahan ala tentera semasa
kependudukan Jepun. Petani Indonesia telah dipaksa menjual padi mereka kepada
pihak Jepun dengan harga yang terlalu rendah dari harga pasaran. Semasa
pendudukan Jepun, ramai rakyat Indonesia dijadikan buruh paksa.
Sekurang-kurangnya 200 ribu orang buruh paksa dihantar ke sempadan Siam-Myanmar
dan New Guinea. Kekurangan makanan dan penyakit telah menyebabkan ramai buruh paksa
meninggal dunia. Ekonomi Indonesia mengalami kemelesetan. Peredaran wang kertas
yang tidak terkawal dan kekurangan barangan pengguna telah mengakibatkan
berlakunya inflasi. Pada tahun 1945, nilai mata wang Jepun hanya 2.5% nilai
mukanya. Eksport Indonesia mengalami kemerosotan kerana terputus dengan pasaran
antarabangsa. Jepun mengharamkan eksport kecuali ke negeri Jepun. Pengeluaran
hasil juga semakin merosot semasa pendudukan Jepun. Sebagai contoh, pengeluaran
getah tahun 1943 hanya 1/3 pengeluaran tahun 1941. Pengeluaran teh pada tahun
1943 hanya 1/3 pengeluaran tahun 1941. Pada mulanya kedatangan Jepun dianggap
sebagai kedatangan pembebas yang akan membebaskan Indonesia daripada penjajahan
Belanda. Apa yang berlaku sebenarnya ialah penjajahan Belanda di gantikan
dengan penjajahan Jepun. Malah penjajahan Jepun lebih kejam daripada penjajahan
Belanda terutamanya kezaliman polis rahsia Jepun Kempetai, Tekkikan dan Toko.
Perkembangan ini menjejaskan rakyat Indonesia untuk bangun menghapuskan semula
bentuk penjajahan mereka sama ada penjajahan Barat ataupu Timur. Kezaliman
Jepun dan kemerosotan taraf hidup telah menguatkan keazaman rakyat Indonesia
untuk bangun memperjuangkan kemerdekaan.
g. Semangat
Anti-Belanda
Pendudukan
Jepun telah mengakibatkan bertambahnya perasaan anti-Belanda di kalangan rakyat
Indonesia. Buktinya rakyat Indonesia telah menentang pemerintahan semula
Belanda selepas kekalahan Jepun pada 15 Ogos 1945. Selama 5 tahun berlaku
revolusi iaitu kebangkitan Indonesia menentang Belanda.
h. Janji
Jepun
Pada 7
September 1944, Perdana Menteri Jepun Koiso telah berjanji akan memberi
kemerdekaan kepada Indonesia pada tempoh yang singkat. Janji Jepun telah
menambahkan lagi semangat nasionalisme kerana sebelumnya Belanda tidak pernah
berjanji akan memberi kemerdekaan kepada rakyat Indonesia[10].
Pada 1 Mac 1945, Badan Penyelidikan Usaha Persiapan Kemerdekaan Indonesia
(BPUPKI) ditubuhkan untuk merancang kemerdekaan Indonesia. Pada 1 Jun 1945,
Sukarno telah menyampaikan pidatonya kepada badan-badan ini dan pidato tersebut
mengandungi 5 pancasila iaitu nasionalisme, internasionalisme, demokrasi,
keadilan sosial dan ketuhanan. Pada 7 Ogos 1945, Jawatankuasa Persiapan
Kemerdekaan Indonesia ditubuhkan bagi menggantikan BPUPKI. Pada 8 Ogos 1945,
Sukarno dan Hatta telah berangkat ke Saigon untuk merundingkan kemerdekaan
Indonesia dengan panglima tentera Jepun bagi Asia Tenggara – Marshall Terauchi.
Pada 11 Ogos 1945, Jepun bersetuju memberi kemerdekaan kepada Indonesia pada 24
Ogos 1945. Perkembangan ini sudah tenti memberi sumbangan terhadap perkembangan
nasionalisme Indonesia.
i. Pertubuhan
Pertubuhan-pertubuhan yang
wujud semasa pendudukan Jepun telah beri sumbangan terhadap perkembangan
nasionalisme Indonesia.
i) Pusat
Tenaga Rakyat (PUTERA)
PUTERA ditubuhkan pada 9 Mac
1943. PUTERA dipimpin oleh Sukarno sebagai Presiden dan Hatta sebagai Timbalan
Presiden. PUTERA merupakan gabungan nasionalis Indonesia. Jepun menubuhkan
PUTERA dengan tujuan untuk mengawal nasionalis supaya tidak menjalankan kegiatan
anti-Jepun. Walau bagaiamanapun, penubuhannya telah mewujudkan perpaduan di
kalangan nasionalis dalam memperjuangkan kemerdekaan Indonesia. G.M. Kakin
dalam bukunya “Nationalism and Revolution In Indonesia” mendakwa penubuhan
PUTERA telah menambahkan kesedaran politik dan mengukuhkan keazaman rakyat
Indonesia untuk capai kemerdekaan.
ii) PETA
Tentera Sukarela Pembela
Tanahair (PETA) ditubuhkan pada September 1943. PETA dipimpin oleh
pegawai-pegawai Indonesia tetapi menerima latihan tentera daripada pihak Jepun.
Jepun menubuhkan PETA dengan tujuan menggunakan anggota PETA bagi menentang
kemaraan tentera Berikat kerana Jepun menyedari kekuatan tenteranya tidak
mencukupi untuk mempertahankan Indonesua. Menjelang Jun 1945, terdapat 120 ribu
anggota PETA. Mereka telah menjadi tulang belakang Tentera Revolusi Indonesia
yang menentang pemerintahan semula selepas kekalahan Jepun pada 15 Ogos 1945.
Anggota-anggota PETA telah ditanam semangat anti penjajahan khususnya
anti-Belanda dan Jepun akibat propaganda nasionalis-nasionalis.
iii) Pertubuhan
Belia dan Pelajar
Dalam usaha untuk mengawal
belia-belia serta pelajar-pelajar daripada menjalankan kegiatan anti-Jepun,
beberapa pertubuhan belia dan pelajar telah ditubuhkan oleh pihak Jepun.
Antaranya ialah Seinendan, Gakutotai, Barisan Pelopor dan Angkatan Muda.
Belia-belia dan pelajar-pelajar dalam pertubuhan-pertubuhan telah diberi
Indoktrinasi politik dan latihan tentera. Pada September 1944, Jepun menubuhkan
Asrama Indonesia mereka di Jakarta dan Surabayau. Nasionalis-nasionalis seperti
Sukarno dan Hatta telah dijemput untuk memberi ceramah kepada pelajar-pelajar
Asrama Indonesia merdeka serta ahli-ahli Pertubuhan Belia dan Pelajar.
Kesempatan ini digunakan oleh nasionalis-nasionalis untuk menanamkan semangat nasionalisme
di kalangan belia dan pelajar.
iv) Masjumi
Majlis Seluruh Muslimin
Indonesia (Masjumi) telah ditubuhkan pada Oktober 1943. Masjumi merupakan
gabungan badan-badan Islam seperti Muhammadiah, Nahdatul Ulama dan Parti
Sarekat Islam. Jepun menubuhkan Masjumi dengan tujuan untuk dapat sokongan
orang-orang Islam serta menyebarkan semangat anti-Belanda di kalangan rakyat
Indonesia melalui agama. Di bawah Masjumi, Jepun berjanji akan membantu
orang-orang Islam menunaikan fardu Haji, mencetak al-Quran, mendirikan
universiti Islam dan sebagainya. Penubuhan Masjumi mewujudkan perpaduan di
kalangan rakyat Indonesia lebih-lebih lagi majoriti rakyat Indonesia terdiri
daripada penganut agama Islam.
5.0 Kesimpulan
Jepun menyerah
kalah pada 15 Ogos 1945 berikutan dengan peristiwa pengeboman Hiroshima dan
Nagasaki. Nasionalis-nasionalis muda seperti Adam Malik, Pandu Wiguine dan
Chairil Salleh bimbang Belanda yang akan kembali memerintah Indonesia tidak
akan mengiktiraf kemerdekaan yang telah dipersetujui oleh Jepun. Akibatnya,
mereka telah “menculik” Sukarno dan mendakwa beliau mengisytiharkan kemerdekaan
di Rengas Dengkelok pada 17 Ogos 1945. Belanda yang kembali memerintah
Indonesia tidak mengiktiraf kemerdekaan tersebut. Akibatnya berlaku zaman
revolusi iaitu kebangkitan rakyat Indonesia menentang Belanda hampir 5 tahun.
Campur tangan PBB telah memaksa Belanda mengiktiraf kemerdekaan Indonesia pada
27 Disember 1949.
Pendudukan Jepun
telah menyedarkan penduduk tempatan bahawa kuasa penjajah tidak akan memajukan
Tanah Melayu. Keadaan ini
telah menyemarak kan lagi semangat kebangsaan dan keyakinan diri untuk
mentadbir negara. Pada masa yang sama Ahli KMM di Tanah Melayu telah
berpura-pura baik dan bekerjasama dengan pihak Jepun. Namun di sebaliknya KMM
mengadakan hubungan dengan gerakan anti-Jepun dan menubuhkan gerakan bawah
tanah. Pendudukan Jepun di negara kita dan negara jiran telah menyemarakkan
lagi semangat kebangsaan untuk menuntut kemerdekaan.
Rujukan
1. Abu Talib Ahmad, Sejarah
Tanah Besar Asia Tenggara, Dewan Bahasa Dan Pustaka, Kuala Lumpur,
1991.
2. Amat Johari Moain, 1969, Sejarah
Nasionalisme Maphilindo, Utusan Melayu Sdn Bhd
2. Cik Zaharah Binti Ahmad, En Abd Majid bin Abd Halim, 1972, Sejarah Asia Tenggara Moden, DBDP
3. Gerhard L. Weinberg , A World at Arms: A Global History of World War II
( 1994 ) ISBN
0521443172
4. James P. Ongkili, Nation-Building
In Malaysia 1946-1974, Oxford University Press, New York, 1985.
5. John Bastin dan Harry J. Benda, Sejarah Asia Tenggara, Dewan Bahasa dan Pustaka,
Kuala Lumpur, 1972,
6. John Keegan , The Second World War (
1989 )
7. K. Ratnam, 2006, Sejarah Kertas
940/2 Malaysia, Asia Tenggara, Asia dan Selatan Asia Timur, Pustaka Sarjana Sdn
Bhd
8. Lea E. Williams, Southeast
Asia:A History, Oxford University Press, New York, 1976.
9. Wan Abdul Rahman Latif
et. al, Sejarah Perkembangan Tamadun Dunia, Dewan Bahasa dan
Putaka, Kuala Lumpur,
1996.
10. Winston Churchill , The Second World War,
6 vols. ( 1948 - 1953 )
11. Williamson
Murray and Allan R. Millett , A War to Be Won: Fighting the Second World War (
2000 ) ISBN 06740
[1] Abd.
Zakaria, Azharudin Mohamed Dali dan Suffian Mansur, 2000, Sejarah Asia Tenggara
dan Timur, 1800 – 1962, Fajar Bakti, hlmn 100
[2] Amat
Johari Moain, 1969, Sejarah Nasionalisme Maphilindo, Utusan Melayu Sdn Bhd, hlm
26
[3] Sejarah Asia Tenggara Moden, DBDP, hlmn
195
[4] K.
Ratnam, 2006, Sejarah Kertas 940/2 Malaysia, Asia Tenggara, Asia Selatan dan
Asia Timur, Pustaka Sarjana Sdn Bhd, hlmn 434
[5] Ibid hlmn
432
[6] Sejarah Asia Tenggara dan Timur, 1800 –
1962, hlmn 228
[7] K. Ratnam, 2006, Sejarah Kertas 940/2
Malaysia, Asia Tenggara, Asia Selatan dan Asia Timur, Pustaka Sarjana Sdn Bhd,
hlmn 228
[8] Abd. Zakaria, Azharudin Mohamed Dali dan
Suffian Mansur, 2000, Sejarah Asia Tenggara dan Timur, 1800 – 1962, Fajar
Bakti, hlmn 100
[9] Abd.
Zakaria, Azharudin Mohamed Dali dan Suffian Mansur, 2000, Sejarah Asia Tenggara
dan Timur, 1800 – 1962, Fajar Bakti, hlmn 100
[10] Cik
Zaharah Binti Ahmad, En Abd Majid bin Abd Halim, 1972, Sejarah Asia Tenggara
Moden, DBDP hlmn 21
No comments:
Post a Comment